Jajko w głównej roli może wystąpić w wielu innych doświadczeniach. Zgromadzone przez nas propozycje pochodzą z różnych konferencji, warsztatów i literatury. Zdobytą wiedzę na ten temat można wykorzystać w praktyce. Zapraszamy do eksperymentowania.
JAJKO W KUCHNI…
Doświadczenie 1. Do jego wykonania potrzebne nam będą trzy jajka: pierwsze świeże, drugie dwutygodniowe i trzecie bardzo stare, które ma ponad miesiąc. Jajka te umieszczamy w przeźroczystym naczyniu wypełnionym do połowy zimną wodą i obserwujemy jak się zachowują.
To jest doskonała metoda, która pozwoli nam sprawdzić „świeżość” jaj. Jeśli zapoznaliście się z artykułem dostępnym na naszej stronie pt. „Porozmawiajmy o jajku na fizyce…”, to wiecie, co to jest komora powietrzna, kiedy powstaje i od czego zależą jej rozmiary. Jednym słowem od jej wielkości zależy zachowanie się jajka w wodzie. Świeże jajko ma małą komorę powietrzną i leży ułożone poziomo na dnie naczynia. W miarę upływu czasu komora się powiększa (zmienia się położenie jego środka ciężkości) i jajko zaczyna „tępym” (szerszym) końcem podnosić się do góry, aż w pewnym momencie ustawi się pionowo. Bardzo stare jajko ma tak dużą komorę, że staje się niezatapialne. Takie jajko nazywane jest zbukiem. Rozbicie go w domu spowoduje, że powstały w nim gaz o nazwie siarkowodór uprzykrzy nam życie swoim nieprzyjemnym zapachem.
Doświadczenie 2. Świeżość jajka można sprawdzić jeszcze w inny sposób, gotując je na twardo. Po obraniu porównujemy komory powietrzne naszych jaj. W świeżym jajku komory praktycznie nie ma, a w starszym pojawia się, co widać na załączonych zdjęciach. Zatem mając na półmisku jajka w majonezie wiesz już, które wybrać!
Doświadczenie 3. Jajecznica na papierowej patelni. Z kartki papieru wytnij kwadrat o boku 20cm. Wykonaj z niego pudełeczko, zaginając każdy bok ok.3 cm. W rogach złącz pudełeczko spinaczami biurowymi. Wlej do takiego pudełeczka odrobinę oleju, następnie wrzuć na tak przygotowaną „patelnię” rozbite jajko i umieść kilka centymetrów nad płomieniem turystycznego palnika gazowego. Żeby nie poparzyć się pudełeczko z jego zawartością umocuj w drewnianych spinaczach do bielizny. Trzymając za te spinacze przesuwaj powoli swoją „patelnię” aż do ścięcia się białka. Żółtko i białko pocierają ciepło, zatem papier nie może osiąga wymaganej temperatury zapłonu.
Doświadczenie 4. Smażone lody. Ubij jajko w małej misce za pomocą widelca. Przygotuj kulkę z lodów, którą kolejno: otocz w mące ziemniaczanej, potem w jajku i na koniec w wiórkach kokosowych. Czynność powtórz dwukrotnie. Następnie tak otoczoną kulkę lodów włóż na chwilkę do zamrażarki. W małym garnku albo frytkownicy rozgrzej olej i umieść w nim przygotowaną wcześniej kulkę z lodów położoną na metalowym sitku. „Panierka” z mąki, jajka i kokosu będzie dobrym izolatorem, który nie pozwoli roztopić się lodowej kulce. Smaż krótko do zżółknięcia kokosu. Następnie lody połóż na talerzyku. Możesz ozdobić je bitą śmietaną, owocami lub czekoladę i natychmiast zjeść!
INNE DOŚWIADCZENIA Z JAJAMI…
Doświadczenia 5 . Wykorzystując prawo Pascala, wykonaj wydmuszkę z jedną dziurką. W końcu surowego jajka wykonaj małą dziurkę cienkim wiertłem lub igłą. Następnie wtłocz powietrze za pomocą strzykawki z igłą. Potem odwróć jajko i poczekaj, aż sprężone powietrze wyrzuci z niego część płynnego jajka. Powtórz tę czynność kilka razy, aż cała zawartość jajka znajdzie się w szklance. Potem nabierz wody do strzykawki i w podobny sposób wypłucz jajko.
Doświadczenie 6a. Włóż jajko do butelki – sposób 3. Do wykonania doświadczenia nadaje się szklana, półlitrowa butelka z szerokim otworem (po śmietanie lub soku owocowym). Do butelki wrzucamy kilka pasków pociętych, papierowych serwetek lub papieru toaletowego, nasączonego denaturatem. Zakrywamy na chwilę wlot butelki, żeby denaturat zaczął w jej wnętrzu parować. Następnie ostrożnie wrzucamy do butelki zapaloną zapałkę i zatykamy butelkę obranym, ugotowanym na twardo jajkiem. Jajko zostanie gwałtownie wciągnięte do butelki.
Zapalając pary denaturatu musisz wrzucić zapałkę z boku otworu butelki (nie od góry!), żeby unoszący się płonień nie poparzył Ci ręki!
Doświadczenie 6b. Włóż jajko do butelki – sposób 4 . Włóż szklaną butelkę do garnka z gorącą wodą i chwilę ogrzewaj. Następnie wyjmij i zatkaj obranym, ugotowanym na twardo jajkiem. Jajko zostanie wciągnięte do butelki, podobnie jak w poprzednich wersjach doświadczeń.
Doświadczenie 7. Srebrne jajko. Surowe lub ugotowane na twardo jajko trzymając w specjalnych szczypcach (żeby się nie poparzyć) umieść nad płomieniem palącej się świecy tak, żeby zostało całkowicie pokryte sadzą. Następnie włóż je do miseczki wypełnionej wodą tak, aby było w niej całkowicie zanurzone. Wytłumacz dlaczego jest srebrne?
Za to odpowiedzialna jest cieniutka warstewka powietrza uwięziona miedzy skorupką a wodą. Powstaje ona dlatego, że sadza odpycha wodę. Światło padające na warstewkę pęcherzyków powietrza odbija się od nich jak od lusterka. Po rozpuszczeniu się pęcherzyków powietrza w wodzie zobaczysz, że skorupka jajka jest jednak czarna.
Należy zachować ostrożność, żeby nie poparzyć palców w płomieniu świecy!
Doświadczenie 8a. Posłuszne jajko. Wypłukaną i wysuszoną wydmuszkę z jedną dziurką lub plastikowe jajko, wypełniamy do ok. ¼ objętości drobnym piaskiem. Tak przygotowane jajko będzie utrzymywało równowagę w dowolnym położeniu, ponieważ wsypany piasek może się w nim swobodnie przesypywać. Położenie środka ciężkości takiego jajka (czerwona kropka) wypadnie zawsze w piasku, bez względu na to jak je położymy. Żeby postawić jajko na węższym (ostrym) końcu, trzeba potrząsać jajkiem tak długo, dopóki piasek nie ułoży się w nim odpowiednio.
Doświadczenie 8b. Nieposłuszne jajko . Jeśli chcemy wykonać nieposłuszne jajko, to postępujemy podobnie jak poprzednio tylko wypełniamy je do ¼ gipsem, który po wsypaniu do jajka zwilżamy wodą, wstrzykując ją przy pomocy strzykawki. Po rozmieszaniu gipsu z małą ilością wody ustawiamy jajka szerokim końcem w wytłaczankach, do stwardnienia gipsu. Teraz jajko zachowuje równowagę tylko w jednym położeniu – gdy postawimy je tępym (szerokim) końcem do dołu. Inne ustawienie jajka sprawi, że zawsze wraca do pozycji, w której jego środek ciężkości leży najniżej. Tak przygotowane jajko przypomina zabawkę nazywaną „Wańką – wstańką”
Można szybciej wykonać „nieposłuszne jajko”, wykorzystując plastikowe rozkładane jajka. Od szerokiego końca takiego jajka wklejamy trochę plasteliny i zamykamy je.
Doświadczenie 9. Tańczące jajko. Wydmuszkę z wywierconą z jednej strony dziurką, albo plastikowe jajko napełnij do ¼ żelaznymi opiłkami. Następnie do tak przygotowanego jajka przyłóż magnes, za pomocą którego możesz jajko utrzymywać w powietrzu i dowolnie ustawiać.
Można wykonać inną wersję tego doświadczenia umieszczając tak przygotowane jajko na stole lub talerzu. Przykładając tym razem magnes pod stołem (talerzem) możesz jajko dowolnie ustawiać, przesuwać lub rozkręcać.
Doświadczenie 10. Towarzyskie jajka. Przygotuj dwie wydmuszki lub wykorzystaj do doświadczenia styropianowe albo plastikowe jajka, które możesz kupić w sklepie z materiałami dekoracyjnymi. Przyklej do każdej z wydmuszek ok. 20 cm nitkę i zawieś na nich jajka w odległości 2-3 cm od siebie. Następnie spróbuj dmuchać między tak zawieszone jajka. Zobacz czy będą się rozchylać czy przybliżać?
Oczywiście struga powietrza wydmuchiwana z ust sprawi, że powietrze w przewężeniu będzie poruszało się z większą szybkością, co spowoduje obniżenie ciśnienia w tym obszarze. Zatem jajka zbliżą się do siebie.
Doświadczenie 11. Lewitujące jajko. Styropianowe jajko umieść w strudze powietrza wydmuchiwanej z suszarki do włosów, dmuchawy do liści albo rury od odkurzacza. (Możesz wykorzystać do tego celu zwykły odkurzacz, z którego musisz wyjąc worek na śmieci, a rurę włożyć w miejscu wylotu powietrza z odkurzacza. Nadają się do tego tylko stare modele odkurzaczy). Jako będzie „zawieszone” w strudze wydmuchiwanego powietrza.
Doświadczenie 12. Jajko i jego cienie. Prawdziwe lub styropianowe jajko umieść na tle ekranu, a następnie oświetl latarką. Na ekranie powstanie jego cień. Zastanów się, kiedy możemy obserwować cienie przedmiotów? Jakie warunki muszą być spełnione aby zobaczyć cień i półcień? Czy możesz otrzymać kilka cieni tego samego jajka?
Odpowiedź na te pytania znajdziesz na naszym blogu w artykule „Tajemnice cienia”.
Doświadczenie 13. Zafarbowane jajko. Przygotuj dwa białe jajka. Jedno z nich włóż do herbaty, kawy lub Coca Coli. Po kilku godzinach wyjmij i porównaj jego kolor z jajkiem, które nie było zanurzone w zabarwionej cieczy. Spróbuj przywrócić jaku kolor czyszcząc je pastą do zębów.
Zobacz także inne eksperymenty na kanale „KiteLab Experiments” Edyty Dzikowskiej
JAJKA „NIESPODZIANKI” W DOŚWIADCZENIACH...
Doświadczenie 14. Fikające jajko Do plastikowego pojemniczka „jajka niespodzianki” włóż stalową lub szklaną kulkę, o takich rozmiarach, żeby mogła się w nim swobodnie przemieszczać.
Następnie wykonaj tor z dwóch równoległych rurek. Jeden koniec tak przygotowanego toru podnieść opierając o jakieś pudełko. Następnie puść jajko z takiego toru i zobacz co wyczynia.
Doświadczenie 15. Statek przemytników. Możesz wykonać z pudełeczka z „jajka niespodzianki” i pokrywki od dezodorantu, tak dobranej, żeby łatwo było włożyć do niej jajko. Jajko będzie naszym skarbem piratów, natomiast pokrywka po dezodorancie – łódką. Na początku przyklej skarb pod łódkę taśmą dwustronną, a następnie obciąż jajko w środku kamyczkami w taki sposób, żeby pływało zanurzone tak jak ilustrują zdjęcia, następnie odklej skarb i włóż do łódki. Zobacz co się z nim stanie?
Można wykonać inną wersję tego doświadczenia. Wystarczy jajko niespodziankę, które teraz będzie naszym statkiem obciążyć nakrętkami pełniącymi rolę skarbu. Tak dobieramy ilość nakrętek, umieszczając je na nitce pod statkiem, żeby pływał zanurzony równo z powierzchnią wody. Następnie wkładamy skarb na pokład statku, czyli zamykamy nakrętki w pudełeczku i sprawdzamy czy statek dalej będzie pływał?
Żeby wyjaśnić dlaczego tak się dzieje trzeba znać prawo Archimedesa, które przybliżymy w artykule „Pływa czy tonie?”
Na zakończenie jeszcze jedno doświadczenie z kanału „KiteLab Experiments”
Bibliografia
[1]. Mick O’Hare; Skamienialości z chomika. Zrób to sam, Insignis media, Kraków 2011
[2].Marcus du Sautoy; Poker z Pitagorasem, Carta Blanca, Grupa Wydawnicza PWN, Warszawa 2012
http://www.fyzikahrou.cz/sok/vesele-velikonoce-tak-trochu-netradicne
http://kdf.mff.cuni.cz/…a_Drozd.html
www.eggs.ab.ca
Zebrały: Vera Pejčochová i Krystyna Raczkowska-Tomczak