„Biologia w służbie kryminalistyki”, czyli jak stworzyć sztuczną krew, niepowtarzalny podpis czyli linie papilarne, jakie tajemnice kryje ludzki szkielet?
1. Jak stworzyć sztuczną krew?
Kto z nas nie oglądał filmu, gdzie były krwawe sceny? Ilu z nas w dzieciństwie zastanawiało się czy aktorzy naprawdę zostali ranni?
Okazuje się, że nie, jeśli na pierwszy plan wkracza krew, to jest to sztuczna krew. Do jej wytworzenia w warunkach szkolnych potrzebną są dwa związki chemiczne: rodanek amonu oraz chlorek żelaza. W jednej zlewce należy przygotować roztwór rodanku amonu, do drugiej zaś nalać chlorku żelaza.
Maczamy wacik w roztworze rodanku amonu, a następnie delikatnie przecieramy skórę, np. na przedramieniu. W chlorku żelaza zamaczamy plastikowy nóż, którym „tniemy” skórę tam gdzie była ona nawilżona rodankiem amonu. Efekt jest widoczny od razu.
2. Niepowtarzalny podpis, czyli linie papilarne.
Odciski palców wielokrotnie służyły detektywom jako ślad pozwalający na stwierdzenie tożsamości osób, które przebywały na miejscu zbrodni. Bardzo ciekawa może okazać się zabawa własnymi odciskami palców. Można zastosować kilka metod ściągania odcisków:
a) Potrzebne będą: poduszka do pieczątek, tusz oraz czysta kartka. Uczeń przykłada palec do nasączonej tuszem poduszki a następnie robi odcisk swojego palca na kartce.
b) Potrzebne będą: rozgnieciony grafit (z ołówka) i kartka.
Procedura jak wyżej.
c) Potrzebne będą: grafit, szklane naczynie, taśma klejąca, pędzelek, kartka.
Uczeń bierze w dłoń szklankę i przez chwilę ją przytrzymuje. Następnie nabiera grafit na pędzelek i delikatnie omiata nim odcisk na szklance. Kiedy to wykona ucina kawałek taśmy, przykleja go na odcisk z grafitem, a następnie powoli odrywa i przykleja na białą kartkę. Przy takiej zabawie można poprosić, aby uczniowie porównali swoje odciski palców z innymi osobami, a następnie na podstawie przeprowadzonych obserwacji wyciągnęli wnioski.
3. Jakie tajemnice kryje ludzki szkielet?
Często oglądając filmy kryminalne zapewne wielu z nas zastanawiało się, jak to możliwe, aby na podstawie jednej kości określono wiek czy też wzrost człowieka, nie mówiąc już o jego płci. Czy jest to w ogóle możliwe?
Antropolodzy sądowi, ze względu na specjalistyczny sprzęt mają ogromne możliwości zbadania szkieletu, który został odnaleziony. Jednak my również możemy pobawić się w określanie wieku, płci czy wzrostu człowieka.
Do określenia, czy człowiek był w wieku dziecięcym czy dorosłym, mogą posłużyć nam zęby. Jak wiemy, u dzieci po pierwsze, będą jeszcze tzw. mleczaki, a co za tym idzie w uzębieniu nie znajdziemy 32 zębów tylko 20, ponieważ u dzieci nie wyżynają się zęby przedtrzonowe. Po drugie, wg metody Gustafsona istotny będzie także poziom starcia szkliwa [1], bo jak wiadomo im starszy osobnik, tym większe ich zużycie. Wiek można także pokazać na połączeniach pomiędzy kośćmi czaszki. U dorosłej osoby, szwy będą bardziej zrośnięte niż u dziecka.
Kość miednicza pozwoli nam na określenie jakiej płci była dana osoba. U kobiet miednica jest zaokrąglona lub eliptyczna, a u mężczyzn kształtem przypomina serce. Ponad to miednica kobiet jest szersza niż miednica mężczyzn- jest to przystosowanie do wydawania na świat potomstwa [2].
– Źródło: „Medycyna sądowa” pod redakcją Andrzeja Jaklińskiego
Kiedy mamy cały szkielet, możemy spojrzeć na barki, które u kobiet będą zdecydowanie węższe niż u mężczyzn. Tu z pomocą przychodzą także kości obojczyka – u mężczyzn wygięte, a u kobiet proste [3].
A czy dzięki kościom można obliczyć wzrost osobnika? Do tego najlepiej posiadać kości długie. Kiedy je pomierzymy można nasze dane podstawić do wzoru i obliczyć (oczywiście przybliżony) wzrost osoby. I tak np. posługując się wzorem Lorkego:
wzrost [cm] = 60.96 + 1.491 x długość kości ramieniowej [cm]+ 1.599 x długość kości piszczelowej[cm] [4].
Oczywiście, specjaliści muszą używać wzorów. Sami możemy stworzyć swój wzorzec. Każde dziecko na początek zmierzy swój wzrost, a następnie długość „kości udowej”- oczywiście nie samej kości, a uda- od stawu, aż do rzepki. Mając te dane można obliczyć jaką część całej długości ciała stanowi kość udowa. Jako kolejne zadanie można dać uczniom kość udową (lub podać samą długość takiej kości), którą będą musieli mierzyć, a następnie na tej podstawie wyliczyć ile wzrostu miał właściciel kości.
Autor: Małgorzata Piegowska (Ociepa)
Literatura:
[1]. http://www.kryminalistyka.fr.pl/forensic_antropologia_08.php
[2]. http://www.kryminalistyka.fr.pl/forensic_antropologia_09.php
[3]. http://www.kryminalistyka.wortale.net/90-antropologia-czesc-1.html
[4]. http://www.kryminalistyka.fr.pl/forensic_antropologia_091.php
Publikowane:
[1]. Bujak B. Ociepa M. Opaska A. Raczkowska-Tomczak K. Tomalak A.; „I am Bond. Science Bond…” Veletrh Napadu Ucitelu Fyziky18, sbornik z konference, Hradec Kralove 2013, s. 223-239 http://vnuf.cz/sbornik/rocniky/
[2]. Bujak B. Ociepa M. Opaska A. Raczkowska-Tomczak K. Tomalak A.; Biuletyn Polskiego Stowarzyszenia Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych; „I am Bond, Science Bond…”, Nauczanie Przedmiotów Przyrodniczych, tom 46, 2/2013, Toruń 2013, s.30-39
Prezentowane:
[1]. Konferencja dla nauczycieli fizyki „Veletrh Napadu Ucitelu Fyziky18”, Hradec Králové, 30. 8. – 1. 9. 2013
https://slideplayer.cz/slide/835798/
[2]. XX Ogólnopolski Zjazd PSNPP, Toruń 20-22.09.2013
[3]. XIII Opolski Festiwal Nauki, Noc Nauki, 29.05-1.06.2015