Pliniusz w „Historii Naturalnej” napisał, że trudno sobie wyobrazić ludzką cywilizację bez karty papirusowej. Możemy dodać jeszcze: i bez kartki papieru. To stwierdzenie niezwykle celnie tłumaczy odwieczne poszukiwania człowieka, celem których było wynalezienie takiego materiału, na którym można utrwalić myśl ludzką. Myśl, która w swoim geniuszu popychała ludzkość ku kolejnym odkryciom, wynalazkom, ku definiowaniu praw rządzących fantastycznym światem przyrody. W swoich poszukiwaniach człowiek sięgał po różnorodne materiały : kamień, drewno, glinę… Każde z tych rozwiązań pozwalało na sporządzenie „zapisu”. Jednak każdy z tych materiałów miał bardzo ograniczone pole powierzchni przeznaczonej do pokrycia znakami. Trudno też było ze sobą łączyć kilka tabliczek kamiennych lub glinianych.
Wreszcie, w starożytnym Egipcie, rosnący nad brzegami Nilu papirus zmienia dzieje świata. Człowiek zaczął sporządzać papirusowe „arkusze” znacznych rozmiarów, a odpowiednio zaostrzona trzcina / patyk zamoczone w inkauście sporządzonym z popiołu, octu i wody pozwoliły mu pokryć znakami pisarskimi duże powierzchnie. Powstała możliwość sporządzania precyzyjnych rysunków geometrycznych, przedstawienia starożytnego wyobrażenia kontynentów, można było pozostawić dla potomnych piękne utwory literackie.
Wśród materiałów, na których pisano nie można zapomnieć jeszcze o pergaminie, który służył ludzkości przez wieki. Jednak to niewątpliwie papier uzyskał ostatecznie największą popularność.
Oprócz opowieści na temat historii materiałów, na których pisano i którymi pisano, będących przedmiotem rozważań na historii, można zaproponować działania łączące treści przedmiotowe. Takim przykładem jest przygotowanie z uczniami papieru czerpanego, który może być wykorzystany na różne sposoby. Można przeprowadzić zajęcia, na których uczniowie na wykonanym przez siebie papierze wykonywać będą działania na cyfrach zapisanymi za pomocą znaków egipskich. Mogą też próbować zapisywać wyrazy używając egipskich hieroglifów. Odpowiedni klimat zapewnimy tym pracom przygotowując trzcinowe „pióra”. Można wreszcie na samodzielnie przygotowanym papierze czerpanym przygotować życzenia świąteczne lub też prace plastyczne przy użyciu zarówno farb wodnych, jak klejowych.
Kolejne czynności :
- Kartki zużytego, zapisanego papieru drzemy na jak najmniejsze kawałeczki, wsypujemy do miski i zalewamy wodą (dobrze jest zalać ciepłą wodą i zostawić np. na noc);
- Do sporządzenia formy możemy użyć drewnianej ramki na zdjęcia, na którą naciągamy i przymocowujemy za pomocą gwoździ tkaninę (najlepiej sprawdza się tetra lub płótno).
- Namoczony papier rozdrabniamy przy użyciu blendera [Fot. 4] aż do uzyskania gęstej konsystencji (zostawiając jednak część nie rozbitych do końca grudek);
- Wylewamy „zblendowaną” masę do niezbyt wysokiego naczynia o takim kształcie i rozmiarach, abyśmy mogli bez problemu zanurzyć w nim naszą ramkę [Fot. 5 i 6]
Fot. 5 i 6
5. Wyciągamy ramkę pokrytą masą papierową [Fot. 7];
6. Schnięcie masy na ramce może trwać nawet kilka dni. Zależy to od temperatury w pomieszczeniu. Można przyspieszać suszenie używając suszarki do włosów. Najlepsze efekty osiągniemy czekając na moment, kiedy masa będzie zupełnie sucha. Wówczas dobrze jest delikatnie ostrym narzędziem podważyć jeden róg [Fot. 8];
7. Następnie delikatnie dłonią podważamy powoli pozostałą „kartkę” [Fot. 9];
8. Efekt: widoczny na Fot. 10 i Fot. 11.
Fot. 10 i 11
Autor: Zofia Godlewska
Publikowane:
Godlewska Zofia; Biuletyn Polskiego Stowarzyszenia Nauczycieli Przedmiotów Przyrodniczych , „Porozmawiajmy o kartce papieru na historii”, Nauczanie Przedmiotów Przyrodniczych, nr 64 (4/2017),Toruń 2017, s. 41-43
Prezentowane:
Podczas warsztatów prowadzonych na XXIV Zjeździe PSNPP nt. „Wyzwania współczesnej energetyki”, który odbył się 25-27 sierpnia 2017 roku w ZSO NR I w Opolu oraz Centrum Nauk Przyrodniczych. Współorganizatorem tego zjazdu była Zofia Godlewska kierująca tymi placówkami.